Dlaczego nie wstydzimy się pokazać ze złamaną nogą, powiedzieć, że leczymy się na tarczycę lub choroby układu krążenia, ale ujawnienie informacji, że mierzymy się z kryzysem jest dla nas tak trudne i staje się tematem tabu? Diagnoza psychiatryczna to nie wyrok. Wręcz przeciwnie – to moment, w którym rozpoczynamy leczenie. Aby przebiegało ono efektywnie, trzeba informację o chorobie zaakceptować.
Co czwarty mieszkaniec Polski doświadczył, doświadcza lub doświadczy kryzysu psychicznego, co sprawia, że problemy związane ze zdrowiem psychicznym są znacznie bardziej powszechne, niż może nam się wydawać. Dlaczego zatem wciąż o tym temacie mówi się stosunkowo niewiele, mimo że dotyczy on 25% społeczeństwa? Wokół kwestii zdrowia psychicznego narosło wiele stereotypów, które wynikają z braku wiedzy na ten temat. Choroby psychiczne często przedstawiane są w sposób przerysowany w mediach i kulturze masowej. Społeczne postrzeganie osób z problemami psychicznymi zazwyczaj wiąże się z lękiem, wynikającym z braku edukacji oraz mitów przekazywanych z pokolenia na pokolenie.
Problem wstydu jest szczególnie nasilony u dzieci i nastolatków w okresie dorastania. Zmiany, jakie zachodzą w życiu młodego człowieka, zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej, często prowadzą do poczucia dezorientacji i wycofania. Podczas gdy rozwój fizyczny jest zauważalny i dotyka każdego nastolatka, proces wewnętrznego dojrzewania na płaszczyźnie psychicznej jest indywidualny i często doświadczany w samotności. Między innymi na skutek pandemii COVID-19 wśród dzieci w wieku szkolnym nasiliły się stany lękowe, uzależnienie od telefonu, zachowania autoagresywne oraz zaburzenia depresyjne, odżywiania i koncentracji uwagi. Przedłużająca się izolacja społeczna sprawiła, że dzieci coraz częściej zgłaszały uczucie osamotnienia i braku osoby, do której mogłyby zwrócić się w trudnej sytuacji. Nastolatkowie doświadczyli również braku akceptacji ze strony rówieśników. Te problemy nie zniknęły wraz z zakończeniem pandemii koronawirusa; skutki izolacji społecznej nadal silnie manifestują się poprzez różnorodne kryzysy psychiczne.
W przypadku dzieci i młodzieży zaleca się utrzymanie podwyższonej czujności i uważne monitorowanie wszelkich sygnałów wskazujących na zmiany w zachowaniu lub funkcjonowaniu. Jeśli dziecko nagle rezygnuje z aktywności, które wcześniej sprawiały mu radość, może to być jednym z objawów kryzysu psychicznego. Również, jeśli pojawiają się zmiany w zachowaniu, takie jak rozdrażnienie czy konflikty, powinny one być traktowane jako sygnały alarmowe.
Innym ważnym wskaźnikiem może być zmiana w wynikach szkolnych, zarówno ich obniżenie, jak i znaczna poprawa. Nieuzasadniona nieobecność na lekcjach u ucznia, który wcześniej nie wykazywał tego typu zachowań, może sugerować nie bunt czy lenistwo, lecz poważny problem psychiczny, z którym boryka się nastolatek. Zgłaszanie dolegliwości bólowych, trudności ze zasypianiem, czy nagły spadek masy ciała również mogą świadczyć o problemach, które wymagają pilnej interwencji specjalisty. Wizyta u lekarza psychiatry lub pobyt w szpitalu z powodu problemów psychicznych mogą niestety prowadzić do stygmatyzacji ze strony otoczenia. To zjawisko wywołuje uczucie wstydu i skłania do izolacji. Brak świadomości społecznej na temat chorób psychicznych i obecność negatywnych stereotypów związanych z osobami zmagającymi się z kryzysem psychicznym sprawiają, że poczucie wstydu często pojawia się automatycznie.
Skala doświadczania różnych zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży jest zbyt poważna, aby ignorować tę kwestię, nawet kosztem utrzymania spokoju czy przychylnych opinii sąsiadów i reszty otoczenia. Akceptacja faktu, że doszło do kryzysu, jest kluczowa dla skutecznego rozpoczęcia procesu leczenia i powrotu do zdrowia. Unikanie czy minimalizowanie problemu nie sprawi, że zniknie on samoistnie; wręcz przeciwnie, może jedynie nasilić kryzys i prowadzić do poważnych konsekwencji.
Materiał powstał we współpracy z Małgorzatą Serafin, dziennikarką specjalizującą się w tematach zdrowia psychicznego. Prowadzi program na YT na temat zdrowia psychicznego, gdzie rozmawia z osobami z doświadczeniem kryzysu.