Słowa mają moc. Nasz sposób komunikacji może budować mosty, ale też je burzyć, dlatego warto zwrócić uwagę na sposób, w jaki formułujemy swoje myśli i emocje. Jedną z koncepcji podpowiadającej jak wprowadzić bardziej świadomą i empatyczną komunikację jest Porozumienie bez Przemocy (ang. Nonviolent Communication, NVC). Poniżej opisujemy, czym jest NVC, jak działa „język żyrafy” oraz jak można wprowadzić przedstawione zasady do szkół.
Czym jest język żyrafy?
Porozumienie bez Przemocy (ang. Nonviolet Communication, NVC) to koncepcja opracowana przez amerykańskiego psychologa Marshalla B. Rosenberga. Zakłada komunikację opartą na szacunku oraz wyrażaniu emocji, potrzeb i próśb w sposób, który sprzyja autentycznemu kontaktowi z drugą osobą. Rosenberg nazwał ten sposób komunikacji „językiem żyrafy”, dlatego, że przedstawiciele tego gatunku mają największe serca wśród zwierząt lądowych. Jakie są kluczowe elementy NVC?
Po pierwsze: spostrzeżenie, a nie ocena
Podstawą Porozumienia bez Przemocy jest umiejętność rozdzielenia obserwacji od oceny. Zamiast oceniać zachowanie innych, powinniśmy starać się przedstawiać je w sposób neutralny, bez nadawania negatywnych czy pozytywnych etykiet. Przykładem komunikatu zawierającego ocenę jest stwierdzenie „Jesteś taki niezorganizowany”. Natomiast komunikat przekształcony zgodnie z duchem NVC mógłby brzmieć „Zwróciłam/em uwagę, że zacząłeś się uczyć dopiero dzień przed klasówką”.
Oceny odbierają przestrzeń na rozmowę, a w odbiorcy mogą spowodować chęć obrony, przyjęcia postawy agresywnej lub biernej. Nasz rozmówca nie będzie wiedział, co mógłby następnym razem poprawić oraz nie będzie miał okazji, by poznać naszą perspektywę.
Po drugie: wyrażaj uczucia
NVC zachęca do komunikowania tego, co czujemy, ponieważ sprzyja to wzajemnemu zrozumieniu i budowaniu zaufania. Należy też pamiętać o tym, że tłumione emocje mogą prowadzić do nieadekwatnych reakcji, np. wybuchu. Warto też zwrócić uwagę na ryzyko tzw. uczuć rzekomych (wyrażeń imitujących uczucia w warstwie językowej), które w rzeczywistości stanowią interpretacje. Przykładem będzie stwierdzenie „Czuję, że nie potrafisz ze mną normalnie rozmawiać”. Podczas gdy wyrażenie zgodne z duchem NVC mogłoby brzmieć „Zirytowałem się, ponieważ podczas rozmowy patrzysz w telefon. Czuję się wtedy niesłuchany”.
Po trzecie: przyjrzyj się potrzebom
Jeśli zależy ci na skutecznej komunikacji pamiętaj o wyrażaniu swoich potrzeb oraz braniu pod uwagę oczekiwań innych. Wszyscy mamy potrzeby ale realizujemy je stosując odmienne strategie. Np. strategiami na zaspokojenie potrzeby bliskości mogą być rozmowa z kimś bliskim, przytulenie czy kontakt ze zwierzęciem.
Po czwarte: wyraź prośbę
Opowiedzenie o swoich uczuciach i potrzebach to jeszcze nie wszystko. Na koniec warto sformułować prośbę, czyli powiedzieć wprost, na czym nam zależy. Ważne, by unikać formy rozkazującej. Różnicę można zauważyć w dwóch podobnych komunikatach. Żądaniem będzie „Wyprowadź rano psa na spacer!”, a prośbą „Czy mogłabyś jutro przed szkołą wyprowadzić psa na spacer?”.
Jak wprowadzać NVC w szkołach?
Aby NVC mogło skutecznie funkcjonować w szkolnym środowisku, kluczowe jest przeszkolenie nauczycieli, pedagogów i psychologów szkolnych. Warto sięgnąć po literaturę, jak książka Rosenberga „Porozumienie bez przemocy” czy „Porozumienie bez przemocy. Ćwiczenia” autorstwa Lucy Leu, zawierającej nie tylko teoretyczne podstawy, ale również praktyczne ćwiczenia.
Wprowadzenie NVC do programu nauczania może odbyć się na przykład w ramach lekcji wychowawczych, podczas których uczniowie mogą ćwiczyć formułowanie tego typu komunikatów. Regularne ćwiczenia w zakresie komunikacji bez przemocy mogą pomóc dzieciom i młodzieży lepiej radzić sobie w relacjach interpersonalnych, zarówno w szkole, jak i poza nią.
Materiał powstał we współpracy z Kingą Bartkowiak – psycholożką w trakcie szkolenia psychoterapeutycznego, pracującą na Oddziale Podwójnej Diagnozy i Leczenia Uzależnień CM HCP w Poznaniu oraz w Pilotażowym Centrum Zdrowia Psychicznego.
Gdzie zgłosić się po pomoc:
- Telefon Zaufania Dla Dzieci i Młodzieży (116 111) w formie chatu lub maila na https://centrumwsparciadladzieci.pl/ ,
- Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (800 12 12 12) oraz w formie chat na https://czat.brpd.gov.pl/,
- Centrum wsparcia dla osób dorosłych w kryzysie psychicznym (800 70 2222) oraz w formie czatu lub maila na https://centrumwsparcia.pl/
- Telefon wsparcia emocjonalnego dla dorosłych (116 123) oraz w formie chatu na: https://116sos.pl/
Bibiografia:
Kopyś, R. (2018). Rozwijanie empatii jako forma przeciwdziałania przemocy rówieśniczej w środowisku szkolnym. Rozprawy Społeczne, 12(3), 7-13. https://doi.org/10.29316/rs.2018.24
Rosenberg, M. (2016). Porozumienie bez Przemocy. O języku życia. Wydawnictwo Czarna Owca.
Suzić, N., Marić, T., Malešević, D.. (2018). Effects of nonviolent communication training program on elementary school children. Journal of Educational Research, 20(2), 45-56.