Schizofrenia to poważne zaburzenie psychiczne, które często pojawia się w przełomowym momencie życia – na początku dorosłości. Choć może dotknąć osoby w każdym wieku, statystyki pokazują, że jej pierwsze objawy występują najczęściej między 18. a 30. rokiem życia. Wczesne rozpoznanie choroby i szybkie rozpoczęcie leczenia to klucz do poprawy jakości życia pacjentów.
Jakie są objawy schizofrenii?
Schizofrenia należy do zaburzeń psychotycznych i objawia się w trzech głównych obszarach:
- Objawy pozytywne: urojenia, halucynacje
- Objawy negatywne: wycofanie społeczne, utrata motywacji, niezdolność do odczuwania przyjemności, zubożenie mowy.
- Objawy dezorganizacji: zaburzenia myślenia, dziwaczne zachowania.
Jaka jest zachorowalność?
Statystyki wskazują, że około 0,5–1% populacji na świecie (czyli 1 osoba na 100–200) doświadcza schizofrenii. Choć choroba ta może mieć łagodniejszy przebieg, u części pacjentów prowadzi do znacznego pogorszenia funkcjonowania społecznego i emocjonalnego.
Wiek zachorowania
Schizofrenia najczęściej dotyka młodych ludzi. U mężczyzn objawy pojawiają się zazwyczaj między 15. a 24. rokiem życia, natomiast u kobiet występują nieco później – między 25. a 30. rokiem życia. Badania wskazują, że pierwsze symptomy mogą pojawić się przed 20. rokiem życia u 12–35% pacjentów, a u 4% nawet przed 15. rokiem życia. Schizofrenia o wczesnym (przed 18. rokiem życia) lub bardzo wczesnym początku (przed 13. rokiem życia) jest rzadka, ale wiąże się z cięższym przebiegiem.
Przyczyny schizofrenii
Schizofrenia ma złożone podłoże, w którym kluczową rolę odgrywają czynniki genetyczne, ale też środowiskowe. Badania pokazują, że ryzyko zachorowania wzrasta, jeśli w rodzinie występowały przypadki choroby. U bliźniąt jednojajowych ryzyko wynosi niemal 50%, a u bliźniąt dwujajowych – 17%.
Jednak genetyka to nie wszystko. Model podatność-stres wyjaśnia, że na rozwój schizofrenii może wpłynąć środowisko, np. warunki panujące w domu rodzinnym. Do innych czynników należą:
- niedotlenienie w okresie neurorozwoju,
- infekcje matki w ciąży,
- przyjmowanie przez matkę niektórych leków,
- doświadczenia traumy w dzieciństwie.
Jak wygląda leczenie?
Im wcześniejszy początek schizofrenii, tym gorsze rokowania, dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej zwrócić się po pomoc. Leczenie schizofrenii obejmuje:
- farmakoterapię,
- psychoterapię,
- treningi umiejętności społecznych.
Rozpoznanie schizofrenii u dzieci i młodzieży to trudne zadanie, ponieważ objawy tej choroby mogą przypominać zachowania typowe dla okresu dorastania. Można je przypisywać bogatej wyobraźni, buntowaniu się lub zaburzeniom zachowania. Do specyficznych objawów dla schizofrenii należą: urojenia hipochondryczne i dysmorfofobie (obsesyjne myśli na temat rzeczywistych lub wyimaginowanych wad wyglądu), głosy (np. zabawek) oraz omamy wzrokowe, dotykowe, węchowe, czucia somatycznego (w przypadku dorosłych najczęściej występują omamy słuchowe). Objawy negatywne w przypadku dzieci to izolacja, niechęć chodzenia do szkoły, agresja fizyczna i słowna. Jak odróżnić epizod psychotyczny od buntu? Przede wszystkim należy obserwować dziecko. Jeśli objawy wpłyną na istotne obszary życia np. doprowadzą do izolacji społecznej, porzucenia zainteresowań czy odmowy chodzenia do szkoły – należy zbadać, jakie jest tego podłoże.
Gdzie zgłosić się po pomoc:
- Telefon Zaufania Dla Dzieci i Młodzieży (116 111) w formie chatu lub maila na https://centrumwsparciadladzieci.pl/ ,
- Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (800 12 12 12) oraz w formie chat na https://czat.brpd.gov.pl/,
- Centrum wsparcia dla osób dorosłych w kryzysie psychicznym (800 70 2222) oraz w formie czatu lub maila na https://centrumwsparcia.pl/
- Telefon wsparcia emocjonalnego dla dorosłych (116 123) oraz w formie chatu na: https://116sos.pl/
Materiał powstał we współpracy z Kingą Bartkowiak – psycholożką w trakcie szkolenia psychoterapeutycznego, pracującą na Oddziale Podwójnej Diagnozy i Leczenia Uzależnień CM HCP w Poznaniu oraz w Pilotażowym Centrum Zdrowia Psychicznego.
Bibliografia:
Janas-Kozik, M., Dudek, D., Heitzman, J., Remberk, B., Samochowiec, J., Słopień, A., Wichniak, A. (2022). Polish Psychiatric Association diagnostic and therapeutic management guidelines for patients with early-onset schizophrenia. Psychiatria Polska, 56(4), 675-695. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/149707
Maciukiewicz, M. (2013). Analiza wymiarów i asocjacji genetycznych w schizofrenii oraz chorobie afektywnej dwubiegunowej na przykładzie populacji Wielkopolskiej. Pobrane z: https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/004d7744-8b4a-4406-aecd-a46a7fa9fa3b/content
Wójciak, P., Rybakowski, J. (2018). Clinical picture, pathogenesis and psychometric assessment of negative symptoms of schizophrenia. Psychiatria Polska, 52(2), 185-197. https://doi.org/10.12740/PP/70610