Szybko następujące zmiany społeczne, kryzysy finansowe, międzynarodowe oraz stygmatyzacja osób dotkniętych kryzysem psychicznym wymusiły zmianę nastawienia do zdrowia psychicznego Polaków.
Jak mówią badania, aktualnie co czwarty Polak doświadcza pogorszenie stanu psychicznego. Idąc naprzeciw potrzebom, na początku w formie pilotażowej, powołano do życia Centra Zdrowia Psychicznego. Ich idea jest skupiona wokół zagadnienia środowiskowej opieki psychiatrycznej jako tej, która oddziałuje nie tylko na pacjenta, ale też jego otoczenie oraz siec oparcia społecznego. Praca w modelu psychiatrii środowiskowej wymaga wszechstronnych, interdyscyplinarnych oddziaływań w środowisku rodzinnym oraz społecznym pacjenta. W związku z powyższym powołano do życia Zespoły Leczenia Środowiskowego przy każdym Centrum Zdrowia Psychicznego.
Istnienie zespołów leczenia środowiskowego w Centrum Zdrowia Psychicznego w Koszalinie opiera się na funkcjonowaniu 11 zespołów, tworzonych przez pracownika socjalnego oraz naprzemiennie pielęgniarki lub psychologa działających na terenie Koszalina oraz powiatu koszalińskiego. Pracownicy socjalni (oraz terapeuci środowiskowi) stanowią trzon zespołu, praca socjalna jest jednym z pierwszych poruszanych ze świadczeniobiorcą zagadnień, stanowi o jego poczuciu bezpieczeństwa i niezależności. Pomoc w uregulowaniu spraw należnych świadczeń, otrzymania zasiłków itp. jest jedną z podstawowych kwestii, którą należy uporządkować w życiu pacjenta.
Pracownicy socjalni (jak i pozostali) zatrudniani są w oparciu o posiadane kwalifikację oraz opinie z wcześniejszych zakładów pracy. Poszukiwani są kandydaci o odpowiedniej, empatycznej osobowości, posiadający jednocześnie znajomości w swojej branży jak i jej samej, co ułatwia i skraca dystans z instytucjami pomocowymi. Niejednokrotnie uporządkowanie spraw socjalno-bytowych wpłynęło na stany reemisyjne w przebiegu chorób pacjentów.
Oparciem pracownika socjalnego jest pielęgniarka i psycholog, wymieniający się w zespole co drugi dzień. Pielęgniarki wykonują procedury medyczne tj. iniekcje w terminach zleconych przez lekarzy, pobranie krwi, pomiary ciśnienia, glukozy itp., prowadzą edukację z zakresu postępowania prozdrowotnego.
Nie mniejsza jest rola psychologa, który identyfikuje napięcia, konflikty lub głębsze potrzeby pacjenta. Ogromną rolą w pracy psychologa jest umiejętność identyfikowania zależności w sieci oparcia pacjenta, nazywania ich, korygowania. Praca terapeutyczna oraz psychoedukacja są równie istotne. Zespół jako całość tworzy grono specjalistów, których zadaniem jest oparcie w procesie powrotu do zdrowia lub podtrzymania stanów remisji, zapobieganie stanom wymagających hospitalizacji.
Nie mniej ważna jest społeczna aktywizacja pacjenta, która może mieć miejsce na kilku poziomach. Zespoły korzystają ze wsparcia lekarzy, asystentów zdrowienia, dietetyka, którzy udają się do wskazanych pacjentów w razie rozpoznania potrzeby wizyty u nich. Zespoły są dwuosobowe, ze względu na większy wachlarz kompetencji, jak również bezpieczeństwa pracy.
Centrum Zdrowia Psychicznego w Koszalinie współpracuje z każdą możliwą instytucją, organizacją, fundacją lub stowarzyszeniem pomocowym. Pacjenci otrzymują wsparcie w korzystaniu z pomocy Ośrodków Pomocy Społecznej, Urzędu Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Urzędu Miasta, Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej, Centrum Integracji Społecznej itp. Pracownicy ZLŚ odbywają regularne wizyty lub spotkania robocze w wyżej wymienionych instytucjach. Do CZP zapraszani są kierownicy oraz dyrektorzy placówek celem przedstawienia ofert ich placówek. Podstawą zacieśnianych więzi są podpisywane porozumienia o współpracy.
W wyżej wymienionym, zakresie pacjenci są motywowani na tyle, na ile jest to możliwe do podjęcia aktywności zawodowej, społecznej itp. w zakresie struktur organizacji samorządowych lub prywatnych. Pacjenci otrzymują wsparcie w zakresie znalezienia zatrudnienia, podnoszenia lub nabywania kompetencji zawodowych lub uczestnictwa w działalności wolontaryjnej w ramach fundacji i stowarzyszeń.
Przy Poradni Zdrowia Psychicznego naszego Centrum funkcjonuje Klub Pacjenta, który oferuje zajęcia – w dni robocze – z zakresu rękodzieła, muzykoterapii, malarstwa, edukacji osób wykluczonych cyfrowo itp. Do dyspozycji jest doradca zawodowy, który identyfikuje mocne oraz słabe strony pacjenta oraz, w oparciu o nie, pomaga znaleźć pracę adekwatną do jego kompetencji i możliwości. Środowiskową opieką psychiatryczną objęci są nie tylko pacjenci, ale także ich rodziny, opiekunowie prawni, którzy często od wielu lat są obciążeni opieką nad swoimi bliskimi.
Przeczytaj dalszy ciąg artykułu.
Autor: Wojciech Gliński – psycholog, pracownik Centrum Zdrowia Psychicznego w Koszalinie, koordynator Zespołów Leczenia Środowiskowego MEDiSON
Bibliografia:
- Standard organizacyjny opieki zdrowotnej w Centrum Zdrowia Psychicznego. Biuro ds. pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia, Warszawa 2022
- Kondycja psychiczna mieszkańców Polski, red. Jacek Moskalewicz, Jacek Wciórka, Warszawa 2021
- Zdrowienie dla wszystkich w społeczności lokalnej, Biblioteka s. Pilotażu NPOZP, 2017