Charakterystycznym objawem przechodzenia kryzysu psychicznego jest zawężone postrzeganie rzeczywistości. Nic więc dziwnego, że nawet mimo posiadania odpowiednich zasobów, dziecko znajdujące się w trudnej sytuacji będzie miało poczucie, że nie jest w stanie poradzić sobie z codziennym funkcjonowaniem. W takiej sytuacji kluczowe będzie wsparcie najbliższych – wówczas jest duża szansa, że w porę da się zapobiec pogłębieniu kryzysu. Poniżej przedstawiamy pięć kroków, które pomogą w porę dostrzec oznaki kryzysu i odpowiednio zareagować.
- Obserwacja zachowania
Obserwacja zachowania nastolatka jest kluczowa i stanowi szansę na zauważenie odpowiednio wcześnie, że dzieje się coś niepokojącego. W przypadku zaobserwowania nieprawidłowości, należy w pierwszej kolejności porozmawiać o sytuacji. Jeśli problem okaże się poważny, a rozmowa nie przyniesie pożądanej zmiany – kolejnym krokiem powinna być porada u specjalisty.
- Uważność na szczegóły
Kryzys psychiczny młodej osoby to niezwykle złożone zjawisko mogące przejawiać się zarówno w zachowaniach, jak i problemach emocjonalnych, a także fizjologii. W tym przypadku kluczowe będzie wychwycenie wczesnych sygnałów – zanim doprowadzą do wykształcenia się poważnego problemu. Zazwyczaj u podłoża kryzysu leżą jakieś wcześniejsze doświadczenia. Co powinno zwrócić naszą uwagę? Przede wszystkim obniżony nastrój, brak motywacji do wykonywania codziennych czynności, niechęć do podejmowania aktywności na polu edukacji, a także trudności w opanowaniu emocji.
- Sygnały płynące z ciała
Dolegliwości fizyczne powinny być poważnym sygnałem alarmowym. Czujność powinny wzbudzić takie objawy jak bóle brzucha, głowy czy pleców. Niepokojące są także zaburzenia snu przejawiające się zarówno w nadmiernej senności i problemach ze wstawaniem do szkoły, jak również w przesiadywaniu do późna i odwlekaniu udania się na spoczynek. O poważniejszych problemach mogą świadczyć również zaburzenia odżywania – zmniejszony apetyt lub wręcz przeciwnie – tendencja do objadania się.
- Okazanie wsparcia
W przypadku kryzysu psychicznego kluczowe jest wykazanie się wsparciem i wyrozumiałością. Nie należy czekać z poruszeniem trudnego tematu, licząc że sytuacja sama się rozwiąże. Jako rodzice lub nauczyciele powinniśmy pamiętać, że rozmowa nie polega na wygłoszeniu monologu – ważne, by dać młodej osobie przestrzeń na to, by mogła opowiedzieć o tym jak się czuje. U podstaw dobrej komunikacji leżą szczerość, empatia, troska i brak oceny. Tylko w takich warunkach możemy mieć nadzieję na to, że dziecko opowie nam, co doprowadziło do kryzysu. Dobrze też nastawić się na słuchanie, a nie na mówienie. Pamiętajmy też, by wszystko co usłyszymy potraktować z należytą powagą. Niektóre z problemów mogą wydać nam się błahe, jednak dla nastolatka będą miały zupełnie inny wydźwięk. Powinniśmy również wykazać się ostrożnością i delikatnością – wystąpienie kryzysu nie jest momentem, w którym należy stosować kary czy inne metody dyscyplinujące.
- Zwrócenie się o pomoc do specjalisty
Może się tak zdarzyć, że sama rozmowa i wsparcie nie wystarczą – wówczas należy zgłosić się o pomoc. Możemy spróbować kontaktu ze specjalistami szkolnymi, udać się do poradni zdrowia psychicznego lub gabinetu psychoterapeuty. Sygnały, które jednoznacznie wskazują na konieczność specjalistycznej pomocy to zachowania autodestruktywne, zażywanie substancji psychoaktywnych, komunikowanie chęci odebrania sobie życia, dokonywanie samookaleczeń. Pomoc dla dzieci i nastolatków otrzymamy m.in. w ośrodkach środowiskowej opieki psychologicznej i terapeutycznej, centrach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, poradniach psychologiczno-pedagogicznych, powiatowych centrach pomocy rodzinie, ośrodkach pomocy społecznej i ośrodkach interwencji kryzysowej. Jeśli wystąpi zagrożenie zdrowia i życia dziecka, należy natychmiast zgłosić się do najbliższego szpitala psychiatrycznego dla dzieci i młodzieży lub zadzwonić pod telefon alarmowy: 112.
Rozmawiała Małgorzata Serafin, dziennikarka specjalizująca się w tematach zdrowia psychicznego. Prowadzi program na YT na temat zdrowia psychicznego, gdzie rozmawia z osobami z doświadczeniem kryzysu.