… czyli destygmatyzacja poprzez demokratyzację
Clubhouse International to międzynarodowa sieć klubów samopomocowych prowadzonych przez pracowników przy wsparciu osób z doświadczeniem kryzysu psychicznego w oparciu o Model Domu-Klubu. Sieć działa w formie organizacji non-profit umocowanej w Nowym Yorku.
Aktualnie należy do niej ponad 300 klubów w 32 krajach, w tym 1 w Polsce. W 2011 Model został włączony do Narodowego Spisu Programów i Praktyk opartych na Dowodach (SAMHSA – National Registry of Evidence-Based Programs & Practices). W 2014 Clubhouse International otrzymał Nagrodę im. Conrada N. Hiltona za działalność humanitarną jako „pionierska organizacja”, która „rozwinęła wyjątkowy program pomagający osobom z poważnymi chorobami psychicznymi rozwijać się i znajdować cel poprzez zatrudnienie i socjalizację, a nie izolację i stygmatyzację od społeczeństwa”.
Jeśli spróbować wskazać jeden najważniejszy element modelu Clubhouse, to prawdopodobnie będzie to członkostwo: osoby należące do Domów-Klubów są członkami i członkiniami, analogicznie do tego, jak można być członkiem klubu miłośników znaczków pocztowych. Członkostwo ma zupełnie inny wydźwięk, niesie inne wartości i zobowiązania niż bycie: pacjentem, podopiecznym, klientem, beneficjentem, użytkownikiem itd. Jest początkiem zejścia z drogi bycia uprzedmiotowionym odbiorcą pomocy oraz wejścia na drogę stawania się podmiotem własnej troski, panem samego siebie, niezależnie od trudności, które wcześniej daną osobę spotkały oraz od problemów, które może jeszcze napotkać – to zdaje się stanowić istotę modelu Clubhouse International.
Historia Domów-Klubów zaczyna się Nowym Yorku w roku 1944, kiedy Michael Obolensky, były pacjent psychiatryczny, oraz Elizabeth Schermerhorn, była wolontariuszka, założyli razem grupę WANA (ang. We Are Not Alone, tzn. „Nie jesteśmy sami”), z której 4 lata później powstał pierwszy Dom-Klub, w którym John Beard, pracownik socjalny, wraz z grupą osób po kryzysie psychicznym nie mogących znaleźć zatrudnienia, zorganizował miejsce rehabilitacji zawodowej. Ta pierwsza przestrzeń spotkań mieściła się nieopodal fontanny, stąd właśnie pochodzi popularna także w Polsce nazwa – Dom pod Fontanną. Clubhouse wyszedł poza Amerykę, stawał się co raz bardziej międzynarodowy. W 1977 roku powstał międzynarodowy program treningowy, w 1989 roku sformułowana została pierwsza wersja Standardów Jakości modelu. Dziś jest ich 37 podzielonych na 8 działów: Członkostwo, Relacje, Miejsce, Dzień zorientowany na pracę, Zatrudnienie, Edukacja, Funkcje Domu-Klubu oraz Finansowanie, Zarządzanie i Administrowanie. Standardy są poddawane ewaluacji co 2 lata, do czego są zapraszane na równych prawach wszystkie akredytowane Domy-Kluby.
Standardy określają m.in. że przychodzenie do Domu pod Fontanną jest dobrowolne i nieograniczone w czasie. Każdy ma dostęp do wszystkich przestrzeni (nie ma pokoi tylko dla zatrudnionego personelu) oraz wszystkich spotkań a także sam wybiera sposób uczestnictwa w nich, tj. żadne aktywności nie są narzucane, a wszelkie decyzje dotyczące całego klubu podejmowane wspólnie. O równym zaangażowaniu stanowi Standard 20.: „Członkowie mają możliwość uczestniczenia we wszystkich pracach Domu-Klubu, włączając w to administrację, programy badawcze, przyjmowanie nowych członków i wprowadzanie ich w życie Domu-Klubu czyli okres orientacji, kontaktowanie się z członkami, zatrudnianie, szkolenie i ocenę pracy personelu, budowanie relacji i wizerunku publicznego Domu-Klubu, rzecznictwo oraz ocenę efektywności Domu-Klubu”.
„Dom pod Fontanną” nie jest nazwą zastrzeżoną, dlatego w Polsce jest kilka miejsc (m.in. w Kielcach i Poznaniu) niezwiązanych bezpośrednio z Clubhouse International, ale nawiązujących do modelu Domu-Klubu i odwołujących do pozytywnych skojarzeń oraz dobrych praktyk samopomocowych.
W Polsce działa jeden akredytowany Dom-Klub: Warszawski Dom pod Fontanną mieszczący się przy ulicy Nowolipki 5A. Reprezentowany jest przez organizację pozarządową Zespół Regionalny Koalicji na Rzecz Zdrowia Psychicznego. Utrzymywany jest przede wszystkim z dotacji Miasta Stołecznego Warszawy oraz Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej, w mniejszym stopniu z darowizn i 1%. WDpF zorganizowany jest w trzech sekcjach (Obsługi Domu, Administracji oraz Zatrudnienia i Edukacji). Zrzesza ponad 300 członków, przy czym codzienna liczba osób wynosi około 30 – obecność jest wszak dobrowolna. Każdy dzień rozpoczyna się od wspólnego spotkania śniadaniowego członków i pracowników, podczas którego m.in. ustalane są konieczne do zrobienia zadania, które biorą na siebie obecni. Następnie odbywają się spotkania poszczególnych Sekcji – każdy członek należy do jednej z nich. WDpF wydaje cotygodniowy newsletter, pomaga orientować się w ofertach pracy, a także promuje podmiotowe postawy społeczne, ma wewnętrzne programy edukacyjne (zwykle prowadzone przez członków Domu-Klubu). WDpF można odwiedzić w godzinach standardowego czasu pracy w Polsce, czyli od poniedziałku do piątku od 9:00 do 17:00 oraz we wtorki do 20:00.