Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) są alarmujące – w Europie samobójstwa stanowią drugą przyczynę zgonów wśród młodzieży (zaraz po wypadkach komunikacyjnych, UNICEF 2021). Co sprawia, że osoby w wieku 15-19 lat tak często decydują się odebrać sobie życie? Badania z 2021 roku pokazują, że w tej grupie wiekowej aż 19% chłopców i ponad 16% dziewcząt cierpi na skutek zaburzeń zdrowia psychicznego. Spośród dziewięciu milionów dzieci w wieku 10-19 lat cierpiących na zaburzenia zdrowia psychicznego, ponad połowa doświadcza depresji i zaburzeń lękowych.
Badania te dotyczą całej Europy, ale UNICEF pochylił się także nad danymi znad Wisły. Jak się okazuje, w Polsce na zaburzenia psychiczne cierpi 10,8% dzieci w wieku od 10 do 19 lat. Grupa ta stanowi ponad 400 000 dzieci. Według danych NIK (Najwyżej Izby Kontroli) w Polsce ponad 630 000 dzieci wymaga wsparcia psychologicznego i/lub psychiatrycznego.
Statystyki dotyczące zamachów samobójczych wśród młodocianych na terenie naszego kraju są druzgocące. Ich tendencję wzrostową najlepiej pokazują dane Komendy Głównej Policji dotyczące grupy wiekowej 7-18 lat. W roku 2020 zamach samobójczy podjęło mniej niż 1 000 dzieci, w roku 2021 około 1 500, a w roku 2022 – 2 093 (z czego aż 156 zamachów było śmiertelnych).
W odpowiedzi na te alarmujące statystyki, w latach 2022-2023 fundacja UNAWEZA przeprowadziła badanie „Młode głowy”, którego celem było przeanalizowanie problemów, z jakimi mierzą się młodzi ludzie. W badaniu wzięło udział 184 000 uczniów w wieku od 10 do 19 lat (ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych z terenu całego kraju). Wyniki badania wskazały przede wszystkim na bardzo niską samoocenę młodych ludzi. Aż 65,9% ankietowanych chciałoby mieć więcej szacunku do samych siebie, 58,4% czasami czuje się bezużytecznymi, a 46% ma skrajnie niską samoocenę. Co więcej, ponad 31% uczniów nie lubi samych siebie, a ponad 26% uważa się za mniej wartościowych od innych. Codzienny stres przerasta blisko 82% ankietowanych. Prawie 9% dzieci zadeklarowało podjęcie próby samobójczej, a niemal 40% rozmyśla na jej temat (UNAWEZA 2023). Blisko 70% badanych nigdy nie korzystało ze wsparcia psychologa, co w obliczu skrajnie niskiej samooceny respondentów, ich skłonności do odchudzania się, ćwiczenia ponad siły i samookaleczania się, jest alarmującym wynikiem.
W zapobieganiu kryzysowi spowodowanemu zaburzeniami zdrowia psychicznego niezbędna jest oczywiście profilaktyka. Jej rolę podkreślali między innymi eksperci panelu dyskusyjnego dotyczącego wsparcia psychologicznego i opieki psychiatrycznej dzieci i młodzieży, który odbył się w Najwyższej Izbie Kontroli w Warszawie w 2023 roku. Eksperci jednogłośnie mówili między innymi o tym, że wsparcie płynące ze strony rodziców i środowiska jest nieodzowne (NIK 2023). W sytuacji, w której wsparcie ze strony bliskich okazuje się niewystarczające, trzeba pamiętać o możliwości zgłoszenia się po profesjonalną pomoc.
Materiał powstał we współpracy z Elżbietą Filipow – socjolożką i filozofką, doktorantką na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Od wielu lat pasjonuje się psychologią, tłumaczy i recenzuje książki związane z tą tematyką.