Kilka faktów o autostygmatyzacji 

Pomimo wielu inicjatyw i działań, stygmatyzacja wciąż pozostaje częścią naszej codzienności, obecna zarówno w pracy, szkole, jak i w gronie znajomych. Społeczna szkodliwość stygmatyzacji jest dobrze znana, ale rzadziej mówi się o autostygmatyzacji – procesie, w którym osoby zmagające się z kryzysem psychicznym internalizują negatywne opinie innych, co może poważnie wpłynąć na ich zdolność do zdrowienia.

Mechanizm autostygmatyzacji

Autostygmatyzacja, zwana też samonapiętnowaniem, nie powstaje samoistnie. Zaczyna się od negatywnych osądów społecznych, które osoba w kryzysie psychicznym zaczyna uznawać za prawdę o sobie. To wewnętrzne przekonanie nierzadko powoduje lęk przed szukaniem pomocy, ponieważ samo leczenie postrzegane jest jako coś wstydliwego. Choć racjonalnie wiemy, że dbałość o zdrowie psychiczne nie jest powodem do wstydu, osoby doświadczające autostygmatyzacji często rezygnują z terapii lub leczenia, obawiając się ocen i wykluczenia.

Obawa przed wykluczeniem

Zarówno młodzi ludzie, jak i dorośli potrzebują akceptacji i pozytywnej oceny ze strony grupy społecznej. W sytuacji kryzysu psychicznego człowiek staje się szczególnie wrażliwy na krytykę i stereotypowe przekonania, które mogą pojawić się w otoczeniu. Osoba doświadczająca trudności nierzadko unika rozmów na temat swojego stanu, obawiając się negatywnych reakcji lub wykluczenia. W rezultacie często wybiera wycofanie się z interakcji. Taki dystans pogłębia tylko poczucie izolacji i przekłada się negatywnie na samoocenę pozostawiając osobę z przekonaniem, że najlepiej ukrywać swoje problemy.

Życie w ukryciu

Lęk przed odrzuceniem skłania osoby w kryzysie do ukrywania prawdy o swoim stanie psychicznym. Może to prowadzić do budowania „bańki” negatywnych przekonań na własny temat, w której osoba odczuwa, że nie może być sobą w kontaktach z innymi. W rezultacie ukrywa swoje leczenie i unika rozmów o postępach w terapii. Takie zachowanie może z czasem stać się wyczerpujące i prowadzić do izolacji emocjonalnej. Dochodzi także do kryzysu autentyczności – czy można utrzymać bliskie relacje, jeśli ich podstawą jest udawanie i ukrywanie ważnej części siebie? 

Przełamać stygmatyzację

Autostygmatyzacja ma zdolność niszczenia relacji oraz skutecznego blokowania procesu zdrowienia. Choć problem jest szeroko nagłaśniany, a kampanie społeczne zwracają uwagę na wyzwania osób w kryzysie psychicznym, autostygmatyzacja pozostaje trudna do przezwyciężenia. Co możemy zrobić? Najważniejszym krokiem jest skupienie się na zmianie swojego podejścia do zdrowia psychicznego. Zrozumienie, że proszenie o pomoc jest wyrazem odwagi, a nie słabości, może pomóc w przełamaniu bariery wstydu. Istotne jest również, byśmy jako społeczeństwo byli bardziej wyrozumiali i otwarci na problemy osób z naszego otoczenia, ponieważ każda forma wsparcia jest kluczowa na drodze zdrowienia.

Materiał powstał we współpracy z Katarzyną Kołacką, absolwentką psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, seksuologiem klinicznym, w trakcie kursu psychoterapii.

 

Gdzie zgłosić się po pomoc: 

 

Bibliografia: 

Jackowska, E. Stygmatyzacja i wykluczenie społeczne osób chorujących na schizofrenię – przegląd badań i mechanizmy psychologiczne, Psychiatria Polska 2009, nr 6

Mroczek, B., Wróblewska, I., Kędzierska, A., Kurpas, D.Postawy dorosłych Polaków wobec osób chorych psychiczne. Family Medicine & Primare Cary Reviw 2014

Kosche, M. (2023). Ocena stygmatyzacji w świetle zasad życia społecznego.Seminare. Poszukiwania Naukowe, 29, 123-136

Babicki M., Kotowicz K., Piotrowski P., Stramecki F., Kobyłko A., Rymaszewska J. Obszary stygmatyzacji i dyskryminacji osób chorujących psychicznie wśród respondentów internetowych w Polsce, Psychiatr. Pol. 2018; 52(1): 93–102

Soroka, E., Stepulak M. Z., Psychiatryczne, psychologiczne i etyczne uwarunkowania zjawiska autostygmatyzacji chorobą psychiczną – przegląd piśmiennictwa, Probl Psychiatry 2020;21(2): 59-69