Obraz młodzieży chorującej psychicznie w filmach i serialach

Ważne jest zatem, aby przekaz filmowy czy serialowy nie prezentował nieprawdziwych informacji o przebiegu zaburzeń, objawach, metodach leczenia (tutaj ważne jest, żeby nie straszyć objawami ubocznymi leków lub elektrowstrząsami). Ważna jest też rzetelna edukacja, tak aby odbiorca filmu mógł krytycznie spojrzeć na zaprezentowane treści i ocenić, czy przekaz jest prawdopodobny, czy też jest fikcją wymyśloną przez twórców filmu lub serialu.

W ostatnich latach pojawiło się kilka seriali dotyczących całościowych zaburzeń rozwojowych (m.in. autyzmu). Popularnym serialem jest serial „Atypowy” ukazujący życie nastoletniego Sama, który ma diagnozę autyzmu. Serial często w zabawny lub też wzruszający sposób ukazuje postrzeganie świata, przyjaźni i związków przez głównego bohatera. Obraz zwraca również uwagę na bardzo istotną rolę otoczenia we wspieraniu Sama. Widz ma szansę przyjrzeć się codzienności bohatera. Dzięki temu jest w stanie lepiej zrozumieć jak osoby z autyzmem funkcjonują na co dzień, z jakimi problemami się zmagają oraz co może być dla nich pomocne w radzeniu sobie z trudnościami. W serialu nie ma przekazu, który wzmacniałby szkodliwe stereotypy, wręcz przeciwnie – ułatwia zrozumienie perspektywy osoby z autyzmem.

Innym obrazem, który ukazuje problem ze zdrowiem psychicznym młodej osoby, a konkretnie studentki, jest „Pięć filmów o szaleństwie”. W jednej z pięciu części filmu, przedstawiona jest historia studentki prawa – Allison, która choruje na schizofrenię. Twórcy zdecydowali się na pokazanie objawów choroby, trudu leczenia, trudności w przyjęciu, że przyszłość może być dobra, a marzenia o karierze prawniczej mogą się spełnić.  Film jednocześnie daje nadzieję na dobre życie pomimo choroby, zarówno jeśli chodzi o aspekt zawodowy, jak i osobisty.

O wiele mniej pozytywnie zaburzenia psychiczne przedstawione są w popularnym, szczególnie wśród młodzieży, serialu „13 powodów”. Jednym z bohaterów jest Clay Jensen, który, jak wynika z fabuły, mierzy się z atakami paniki, natomiast w 4. sezonie traci kontakt z rzeczywistością, nie pamięta wydarzeń ze swojego życia i ma omamy wzrokowe. Choć Clay jest przedstawiony raczej jako pozytywny bohater, chcący pomagać swoim przyjaciołom, to sposób przedstawienia symptomów zaburzenia psychicznego może wprowadzać widza w błąd. Może wskazywać na to, że osoby chorujące nie mają pełnej świadomości swoich działań – są niepoczytalne, agresywne czy mają luki w pamięci. Serial jest bardzo wielowątkowy, pokazuje różne problemy i zaburzenia psychiczne. W sezonie 1. pokazuje młodą dziewczynę w kryzysie, spowodowanym m.in. doświadczeniem traumy (dokładnie przemocy seksualnej). Serial zawiera sporo drastycznych scen (scena gwałtu, przemocy fizycznej, samobójstwa), co nie jest korzystne dla odbiorców (szczególnie sceny samobójstwa nie powinny być szczegółowo pokazywane ze względu na możliwy Efekt Wertera). Szkoda, iż nie wskazano możliwych, skutecznych sposobów poradzenia sobie z problemem (główna bohaterka próbuje szukać pomocy, ale bezskutecznie). Plusem jest to, iż na końcu każdego odcinka jest informacja, do osób, które mają doświadczenie przemocy lub kryzysu aby szukały wsparcia.

Problem uzależnienia od substancji psychoaktywnych, samookaleczeń i depresji u młodych osób, ciekawie pokazuje zainspirowany prawdziwa historią film „To Write Love on Her Arms” (polski tytuł: Obejmę Cię moją miłością). Główna bohaterka nastolatka Renee jest artystyczną duszą zmaga się z problemami ze zdrowiem psychicznym. Poznaje przyjaciół, którzy są dla niej dużym wsparciem, a ona dla nich. Film pokazuje wartość przyjaźni, życzliwości. Pokazuje młode osoby w kryzysie z perspektywy ich własnych przeżyć. Widz może zobaczyć też wzloty i upadki bohaterów w drodze do zdrowienia. Ciekawostką jest fakt, iż historia Renee zapoczątkowała działalność ruchu pomocowego TWLOHA (To Write Love no Her Arms), który ma na celu niesienie nadziei osobom zmagającym się z problemami ze zdrowiem psychicznym.

Ciekawym sposobem pokazania problemów z emocjami (trudno tu wskazać konkretne zaburzenie) jest animacja „W głowie się nie mieści”. Bajka w humorystyczny sposób pokazuje jak konkretne emocje (które mają postać kolorowych ludzików) starają się kolejno kierować życiem głównej bohaterki – dziewczynki Riley. Takie przedstawienie emocji z pewnością może pomóc identyfikować własne odczucia, a także zrozumieć, iż każda emocja jest potrzebna.

Powyższe przykłady jednoznacznie wskazują na to, że medialne przekazy dotyczące problemów ze zdrowiem psychicznym powinny po pierwsze pokazywać fakty, czyli nie koloryzować objawów. Choroby psychiczne nie powinny służyć sensacji ani być wykorzystywane do straszenia widza. Jest też wiele seriali (szczególnie kryminalnych) ukazujących młode osoby, które w obliczu kryzysu uciekają z domu lub podejmują zachowania autoagresywne. Przedstawiając zaburzenia psychiczne należy umieszczać informacje, które będą pomocne w uzyskaniu wsparcia i będą dawały nadzieję na wyjście z kryzysu. Ważne jest udostępnianie danych kontaktowych miejsc, w których można uzyskać wsparcie. W przypadku problemów ze zdrowiem psychicznym, wszelkie historie, dane oraz informacje, które dają nadzieję na wyjście z kryzysu mogą być pomocne.

Materiał powstał we współpracy z Katarzyną Chotkowską, psycholożką, psychoterapeutką  w nurcie poznawczo-behawioralnym, pracującą z osobami chorującymi psychicznie oraz osobami zagrożonymi wykluczeniem.