Pierwsza pomoc psychologiczna w kryzysie

Psychologiczna pierwsza pomoc (PFA) to zestaw działań mających oparcie w dowodach naukowych i niosących pomoc osobie w kryzysie psychicznym. Nie zastąpi profesjonalnego wsparcia, ale może odegrać kluczową rolę w zapobieganiu pogłębiania się problemu. W praktyce edukacyjnej i wychowawczej świetnie sprawdza się model pięciu kroków. 

Krok 1: wysłuchaj

Pierwszym krokiem jest pokazanie gotowości do wysłuchania. Należy zapewnić odpowiednią przestrzeń i czas na rozmowę oraz być wrażliwym na wszelkie niewerbalne sygnały, jakie młoda osoba wysyła. Ważne jest również uważne obserwowanie zmian w zachowaniu, które mogą wskazywać na doświadczanie trudności. 

Przykładowe zwroty: „Widzę, że coś cię trapi. Jeśli chcesz porozmawiać, jestem tutaj” lub „Zauważyłem, że ostatnio jesteś przygnębiony. Chętnie Cię wysłucham, jeśli masz ochotę się tym podzielić”.

Krok 2: chroń

Kolejnym krokiem jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa. Rolą dorosłego jest stworzenie jasnych zasad, które wzmacniają poczucie stabilności. Ważne jest także wytworzenie poczucia, że trudności, które zgłosi młody człowiek nie zostaną wyśmiane ani zbagatelizowane. W kontakcie powinniśmy kierować się ciekawością i otwartością. 

Przykładowe zwroty: „To, co czujesz, jest OK”, „W naszej szkole poważnie traktujemy takie sprawy, więc jeśli będziesz potrzebować pomocy, możesz się do mnie zwrócić”. 

Krok 3: pomóż się połączyć

Osoby w kryzysie często odczuwają osamotnienie i wstyd, dlatego wsparcie w nawiązaniu kontaktu z innymi jest kluczowe. Integracja w środowisku szkolnym czy w gronie rówieśników oraz aktywizacja poprzez wspólne projekty może pomóc młodej osobie wyjść z izolacji. Nie zapominajmy także o odpowiednim wsparciu i wskazówkach kierowanych do najbliższego otoczenia – rówieśnicy mogą nie wiedzieć jak się zachować.  

Przykładowe działania: Zorganizowanie grupowej aktywności, angażowanie młodzieży w projekty pozaklasowe, które rozwijają ich umiejętności pracy w grupie oraz wzmacniają więzi rówieśnicze.

Krok 4: modeluj

Dorośli powinni swoim zachowaniem dawać młodym ludziom przykład, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach. W tym wszystkim bardzo ważne jest bycie autentycznym i spójnym w swoich działaniach. 

Przykładowe zwroty: „To trudne doświadczenie, ale wspólnie znajdziemy rozwiązanie”, „Zastanawiam się, co mogłoby ci pomóc. Może chcesz poznać sposób, który mi pomaga radzić sobie z takimi emocjami?”.

Krok 5: naucz

Dorosły, korzystając ze swojego doświadczenia, może podpowiedzieć, co sprawdza się w sytuacjach kryzysowych. Ważne jest także wzmacnianie świadomości, że poszukiwanie pomocy jest normalne i jest oznaką odwagi, a nie słabości. W tym kroku warto również wskazać osoby i miejsca, gdzie można uzyskać dodatkowe wsparcie.

Przykładowe zwroty: „Poszukiwanie pomocy to dobry krok”, „Twoje reakcje są naturalne w odpowiedzi na trudną sytuację”, „Jestem tutaj, by pomóc ci znaleźć odpowiednie wsparcie”.

Materiał powstał we współpracy z Mirelą Batog – psycholożką, która ukończyła również szkołę psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Uczy podstaw interwencji kryzysowej oraz pracy z osobą po przemocy seksualnej. Pracuje jako psycholog interwencyjny oraz prowadzi swój gabinet.

 

Gdzie zgłosić się po pomoc: 

 

Bibliografia:

„Psychologia rozwoju człowieka” Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (2000) Wydawnictwo Naukowe PWN

Psychologiczna Pierwsza Pomoc: Przewodnik dla pracowników w terenie. Światowa Organizacja Zdrowia. Regionalne Biuro dla Europy, WHO 2022 (https://iris.who.int/handle/10665/352503)

“Listen, Protect, and Connect — Model & Teach” Psychological First Aid for Children, Schreiber M., Gurwitch R., Wong M., 2006