Poznaj stereotypy o zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży

1. Problemy psychiczne nie dotyczą dzieci

To jedno z częściej funkcjonujących przekonań, jednak nie jest to prawda. Można w tym temacie przytoczyć konkretne dane. Liczba dzieci, które w 2020 roku trafiły do szpitala w związku z zaburzeniami psychicznymi to 6511. Zaburzenia afektywne (nastroju) odpowiadały za 333 hospitalizacji[1]. Natomiast jak pokazały badania Rzecznika Praw Dziecka z 2021 roku, około 14% polskich uczniów potrzebuje interwencji w zakresie zdrowia psychicznego[2]. Bardzo ważne jest, by zwłaszcza rodzice zrozumieli, że problemy psychiczne mogą spotkać także ich dzieci. W przeciwnym razie możemy mieć do czynienia ze zbagatelizowaniem symptomów i w konsekwencji brakiem reakcji. Natomiast, jak wiemy, w przypadku kryzysów psychicznych bardzo dużą rolę odgrywa czas, dlatego tak ważne jest zapewnienie dostępu do specjalistów (psychiatry, psychoterapeuty lub psychologa), jeśli tylko sytuacja tego wymaga.

2. To tylko próba zwrócenia na siebie uwagi

Bardzo często można spotkać się z podejściem, że problemy zgłaszane przez dzieci to jedynie próba zwrócenia na siebie uwagi albo po prostu „przesadzania”. Można spotkać się też z podejściem, że obecnie panuje swego rodzaju moda na depresję. To założenie jest nie tylko błędne, ale również niebezpieczne – może doprowadzić do zlekceważenia objawów rozwijającego się kryzysu. Leży ono również u podłoża wysuwania w stronę dziecka takich komunikatów jak „weź się w garść”, „inni mają gorzej”, „nie przesadzaj”.

3. To tylko przejaw buntu

Nie od dziś wiadomo, że okres dorastania stawia, zarówno przed dzieckiem, jak i przed rodzicem, dużo wyzwań. W tym czasie młoda osoba może stwarzać dużo problemów wychowawczych. W tym kontekście bardzo ważne jest również pamiętanie, że zachowania agresywne lub depresyjne to wysyłany w stronę rodzica komunikat, że dzieje się coś złego, a dziecko potrzebuje pomocy i wsparcia. W takiej sytuacji najlepiej z młodym człowiekiem porozmawiać, wykazać się zrozumieniem i troską. Jeśli stworzymy bezpieczną przystań do rozmowy, zwiększa się szansa na to, że dziecko podzieli się z nami swoimi problemami, co umożliwi podjęcie odpowiedniej interwencji.

4. Moje dziecko nie jest „wariatem”

Obowiązkiem dorosłego jest udzielenie pomocy dziecku, które tego potrzebuje. Jednocześnie, właśnie na skutek szkodliwych stereotypów, w przypadku, kiedy młoda osoba otwarcie komunikuje, że źle się czuje, odczuwa spadek nastroju lub boryka się z trudnościami natury emocjonalnej, rodzic nie wyraża zgody na wizytę u specjalisty. U podłoża tego zachowania nie musi leżeć zła wola, a lęk przed tym, że do dziecka przylgnie łatka „wariata” oraz związane z tym krzywdzące przekonania o tym, że stanowi zagrożenie dla otoczenia, jest nieprzewidywalne, nie poradzi sobie w życiu, nie pójdzie do pracy. W tym przypadku, jak również innych stereotypów, kluczową rolę odgrywa edukacja w zakresie zdrowia psychicznego, a także tego, czym jest stygmatyzacja i autostygmatyzacja. W tym zakresie z pomocą mogą przyjść kampanie społeczne, jak chociażby akcja „Zobacz człowieka”. Pamiętajmy, że nie tylko dorośli mogą zachorować psychicznie – kryzysy psychiczne dotyczą również dzieci i młodzieży.

Materiał powstał we współpracy z Katarzyną Chotkowską, psycholożką, psychoterapeutką 

w nurcie poznawczo-behawioralnym, pracującą z osobami chorującymi psychicznie oraz osobami

zagrożonymi wykluczeniem.

[1] Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.

[2] RPD. (2021). Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce, obszar nr 3: Samopoczucie psychiczne. Biuro Rzecznika Praw Dziecka. Pobrane z: https://brpd.gov.pl/wp-content/uploads/2021/11/ Raport-RPD-samopoczucie-psychiczne-PDF.pdf