Rozmowa z Katarzyną Chotkowską – psycholog, psychoterapeuta w trakcie szkolenia, pracuje jako psycholog w mieszkaniu chronionym Szpitala Wolskiego dla osób chorujących psychicznie. Ma doświadczenie w pracy w środowiskowych systemach wsparcia osób chorujących psychicznie. Współpracuje z wieloma organizacjami pozarządowymi, które oferują pomoc osobom w kryzysie.
Na czym polega stygmatyzacja?
Po pierwsze ważne jest podkreślenie, iż stygmatyzacja jest zjawiskiem negatywnym. Jest to postawa wskazująca, że jakaś osoba lub grupa osób z powodu jakiejś właściwości czy cechy np. doświadczenia kryzysu psychicznego jest gorsza, ma duże ograniczenia lub należy mu te ograniczenia stawiać. Stygmatyzacja jest procesem, który niesie za sobą wiele negatywnych skutków.
Co jest przyczyną stygmatyzacji chorób psychicznych ? Z czego ona wynika?
Stygmatyzacja może mieć wiele przyczyn. Może wynikać z niewiedzy, braku odpowiedniej edukacji o zdrowiu psychicznym (w szkołach nie uczy się o zdrowiu psychicznych), braku szerokich kampanii społecznych. Do stygmatyzacji przyczyniają też krzywdzące przekazy medialne (serwisy informacyjne, seriale).
Która choroba psychiczna jest najbardziej stygmatyzowana?
Najbardziej stygmatyzująca jest diagnoza schizofrenii. Mniejszy stygmat niesie za sobą diagnoza depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej, zaburzenia lękowe.
Jakie słowa lub zachowania można uznać za stygmatyzujące?
Przykładem może być to, iż gdy ktoś chce kogoś obrazić to mówi, jesteś psycholem, wariatem. Częste jest też wysyłanie osoby, którą chcemy zdyskredytować do szpitala psychiatrycznego – traktowane jako obelga np. Ty to się nadajesz do Tworek (czy innej miejscowości, w której znajduje się szpital psychiatryczny).
Do czego prowadzi stygmatyzacja?
Pogarsza jakość życia, źle wpływa na relacje międzyludzkie, ogranicza możliwości podejmowania różnych ról społecznych i zawodowych, obniża poczucie własnej wartości. Stygmatyzacja prowadzi też do dyskryminacji czyli do konkretnych czynów, gorszego traktowania w porównaniu do innych osób.
Do czego z kolei prowadzi dyskryminacja?
Dyskryminacja ma wiele konsekwencji. W kontekście osób doświadczających kryzysów psychicznych objawia się to tym, iż te osoby są mniej chętnie zatrudniane lub zwalniane z powodu choroby, otoczenie się od nich odwraca np. nie są zapraszane na spotkania czy uroczystości towarzyskie lub rodzinne. Dyskryminacja szkodzi.
Jak dyskryminacja wpływa na osobę chorą?
Osoby doświadczające dyskryminacji stają się bardziej bierne, trudniej im żyć satysfakcjonująco, znaleźć pracę trudnej nawiązać relacje społeczne, boją się korzystać ze wsparcia specjalistów, boją się leczenia ze strachu przed etykietką chorującego psychicznie i dyskryminacją.
Jakie są sposoby przeciwdziałania stygmatyzacji? Co można zrobić żeby jej zapobiegać?
Sposobów jest wiele. Może to być protest np. w odpowiedzi na stygmatyzujące przekazy medialne), może być edukacja czy kontakt z osobą stygmatyzowaną. Czyli są takie dwa obszary jeden to jest to co możemy zrobić tu i teraz czyli reagować na to, że nasz kolega, który stoi obok mówi, “tego psychola nie zapraszamy”, można pisać maile o odpowiedzi na stygmatyzujące artykuły w mediach. A drugi obszar reakcji jest długofalowy czyli np. prowadzenie kampanii społecznych, wprowadzenie edukacji antydyskryminacyjnej w szkołach jako standard, a nie jedynie element dodatkowy.
Który ze sposobów jest najbardziej skuteczny w walce ze stygmatyzacją?
Badania wykazały, iż jedną z najbardziej skutecznych metod przeciwdziałania stygmatyzacji jest kontakt z osobą stygmatyzowaną, poznanie historii ich życia, historii choroby, tego z czym się zmagają te osoby. Czyli powinniśmy dać osobom chorującym bezpieczną przestrzeń tak aby mogły mówić o swoich doświadczeniach np. podczas warsztatów, prelekcji, wystąpień. Łatwo jest stygmatyzować osobę anonimową, nieznaną, kontakt z osobą stygmatyzowaną skutecznie przeciwdziała stygmatyzacji i stereotypom. Choroba psychiczna nie jest zjawiskiem rzadkim – marginalnym. Zmiana postaw społecznych przeciwdziałanie dyskryminacji to walka o lepsze życie dla milionów osób chorujących w Polsce i ich rodzin.
Przeczytaj także rozmowę z Katarzyną Parzuchowską.
Rozmawiała: Małgorzata Serafin – dziennikarka specjalizująca się w tematach zdrowia psychicznego. Pracowała m.in. w TVP, Superstacji, Wirtualnej Polsce. Prowadzi Program na YT „Farbowanie życia”.