Dla zaistnienia agresywnych zachowań kluczowa jest intencja – według definicji agresję cechuje bowiem celowość i świadomość tego, że drugiej osobie wyrządza się krzywdę. Chyba nikt nie ma wątpliwości, że każde zachowanie tego typu narusza zasady współżycia w społeczeństwie.
Jak powstaje agresja?
Na ten temat jest wiele teorii – podstawy mogą być biologiczne i być głęboko wpisane w naturę gatunku ludzkiego. Według niektórych do agresji prowadzi jakiś rodzaj uwarunkowania genetycznego. Jeszcze inni jako powód podają nieprawidłowy przebieg procesu socjalizacji. Jej podłoże może być zarówno emocjonalne, jak i będące odpowiedzią na jakąś sytuację związaną z funkcjonowaniem w społeczności. Może być to reakcja na dyskryminację czy wykluczenie.
Agresja ukryta w naturze
Grupa badaczy upatrująca przyczyn powstawania agresji w ludzkiej naturze wskazuje na instynkty, popędy, wady genetyczne i zaburzenia osobowości jako źródła jej występowania. Według tej argumentacji, naturalnie wrodzone cechy człowieka to egoizm oraz tendencja do krzywdzących i agresywnych zachowań. Jego genezę upatruje się także w instynkcie walki zakorzenionym w potrzebie przetrwania. Z tego też względu niektórzy uważają, że relacje międzyludzkie na wrodzonym poziomie cechują nieufność, wrogie nastawienie i tendencja do rywalizacji, a zmienić to może jedynie proces socjalizacji oraz regulowania zachowania ludzkiego przez system nakazów i zakazów.
Czy agresji można się nauczyć?
Przejawem innego punktu widzenia jest podejście głoszące, że agresji – tak jak i innych zachowań – można się nauczyć poprzez obserwację i naśladownictwo. Przykładowo, jeśli rodzic pochwali dziecko za udział w bójce – wzmocni w nim to zachowanie w sposób bezpośredni. Wzmacniające będzie również zaniechanie kary lub brak reakcji na przejaw zachowania agresywnego u dziecka. Badania pokazują także, że dzieci wychowywane przez rodziców przejawiających zachowania agresywne również będą mieć takie tendencje.
Od samooceny do agresji
Jak wskazują niektórzy badacze, zarówno niska jak i zbyt wysoka samoocena może prowadzić do agresywnych zachowań. W przypadku zawyżonej samooceny, impulsem do agresywnej reakcji będzie poczucie zagrożenia w sytuacji, która mogłaby potencjalnie wpłynąć na obniżenie poczucia własnej wartości. O niskiej samoocenie mówimy natomiast bardzo często w przypadku jednostek niedostosowanych. Ostateczny wpływ na nasilenie i przejawy zachowań agresywnych będą jednak miały mechanizmy kontroli i samokontroli oraz występujące w najbliższym środowisku przekonania i postawy.
Materiał przygotowany we współpracy z Joanną Młodzik – mgr pedagogiki resocjalizacyjnej, terapeuta środowiskowy w Centrum Zdrowia Psychicznego MEDiSON w Koszalinie
Bibliografia:
- Bandura A. „Aggression: A socjal Learning Analysis”, New York, Prentice-Hall, 1973
- Bandura A. , Walters R.H. „Agresja wieku dorastania” , Warszawa PWN, 2006
- Bandura A. „Agresja w okresie dorastania”, Nowa Szkoła, Nr. 4, 2002
- Bandura A. „Teoria społecznego uczenia się” , Warszawa, WN PWN, 2007
- Czemierowska- Koruba E. „Agresja i przemoc w szkole”, Wyd.II, ORE, 2015
- Jaworska A. „ Leksykon resocjalizacji”, Oficyna Wydawnicza IMPUS, Kraków, 2012
- Libiszowska- Żółtkowska M. , Ostrowska K. „Agresja w szkole”, wyd.II, DIFIN S.A., 2019
- Urban B. „Agresja młodzieży i odrzucenie rówieśnicze”, Wyd.Naukowe PWN, Warszawa, 2012