„Czas na zmianę”, czyli jak to się robi na wyspach | Jakub Tercz

„Czas na zmianę” to trwająca czternaście lat kampania przeciwko dyskryminacji i stygmatyzacji w obszarze zdrowia psychicznego realizowana przez dwie organizacje pozarządowe – Mind oraz Rethink Mentall Ill – finansowana przez brytyjskie Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Comic Relief i The National Lottery Community Fund. Rozpoczęła się w roku 2007 i trwała aż do marca 2021.

 

 

Początkowo obejmowała samą Wielką Brytanię, przez ostatnie 3 lata trwania rozszerzyła swój zasięg na kraje Afryki (Ghana, Nigeria, Kenya i Uganda) oraz Indie. Skierowana była do trzech grup: społeczności szkolnych i akademickich, zakładów pracy (ze szczególnym nastawieniem na angażowanie pracodawców) oraz championów, czyli osób z żywym doświadczeniem (bo tak, w ramach kampanii zwane są osoby chorujące psychicznie, ang. people with lived experience). Organizatorzy kampanii deklarują, że wsparli 9000 osób oraz 1500 miejsc pracy. Zobaczmy, co działo się w każdym z tych trzech obszarów.

 

Deklaracja pracodawcy

W ramach kampanii „Czas na zmianę” w 2011 r. wprowadzona została Deklaracja pracodawcy stanowiąca zobowiązanie wprowadzenia poprawy w zakresie myślenia i działania o zdrowiu psychicznym w miejscu pracy. Tę deklarację podpisało 1500 firm zatrudniających na terenie Wielkiej Brytanii 4 miliony osób. Oznacza to, że nawet nie wliczając innych, kampania dotarła do 10% pracującej populacji. Deklarację podpisali m.in. pracodawcy Tesco, Pepsico, Marks and Spencer, a także liczne jednostki Narodowej Służby Zdrowia, uniwersytety oraz władze lokalne.

 

Za podpisaną Deklaracją szły nie tylko zobowiązania, ale i wsparcie dla pracodawców i pracowników oraz gotowe ćwiczenia, warsztaty czy gry pomagające usprawniać komunikację w zespole, wyrażanie trudnych uczuć czy ułatwiające stworzenie w firmie przestrzeni do „wychodzenia z szafy”, czyli przyznania się kolegom z pracy do psychiatrycznej diagnozy. Wiele z tych materiałów (w postaci np. gotowych kart quizu „Mity i fakty na temat zdrowia psychicznego”) jest nadal dostępnych na stronie Kampanii.

 

Plan Działań Pracodawcy

W roku 2017 w oparciu o współpracę z zaangażowanymi w Kampanię pracodawcami powstał (utrzymujący standard naukowy) raport. Na jego podstawie, dwa lata później Mind oraz Rząd Brytyjski wypracowali Plan Działań Pracodawcy, określający obszary do konkretnej pracy ze stygmatyzacją w miejscu pracy. Wyliczono sześć Podstawowych Standarów (ang. Core Standards):

 

  1. Uwzględnienie w planie pracy opracowania, wdrożenia oraz komunikacji dotyczącej zdrowia psychicznego;
  2. Rozwój uważności na zdrowie psychiczne pośród pracowników;
  3. Zachęcanie do otwartych rozmów o zdrowiu psychicznym oraz korzystania ze wsparcia;
  4. Zapewnienie pracownikom dobrych warunków pracy oraz upewnienie się, że utrzymują równowagę między życiem zawodowym a prywatnym oraz mają możliwość rozwijania się;
  5. Promowanie efektywnego zarządzania ludźmi przez menagerów i superwizorów;
  6. Rutynowe monitorowanie zdrowia psychicznego i dobrostanu.

 

Na stronie Kampanii znaleźć można kilkanaście case studies działań podejmowanych przez różne firmy.

 

„Zapytaj dwa razy”

Poza tytułowym „Czas na zmianę”, Kampanii towarzyszyło hasło „Zapytaj dwa razy” (ang. Ask Twice) nawiązujące do kurtuazyjnego brytyjskiego „Jak się masz?”, na które zwyczajowo odpowiada się „Dziękuję, dobrze, a ty?”. Kampania promowała ćwiczenie (w szkole, w pracy, podczas różnych eventów) inne, bardziej otwarte i mniej uwarunkowane kulturowo, zatem mniej mechaniczne formy stawiania pytania o samopoczucie oraz – z drugiej strony – ćwiczenie szczerego, nieautomatycznego odpowiadania.

 

„Zapytaj dwa razy” dotyczy też zachęcenia do dopytywania, jak dana osoba ma się faktycznie. W tym duchu utrzymanych jest wiele ćwiczeń dla zespołów pracowniczych oraz szkół, wciąż dostępnych na stronie kampanii.

 

Lokalne huby kampanii

Oddzielna gałąź działań obejmowała wpływanie na perspektywę w mniejszej skali niż ogólnokrajowa, poprzez tworzenie lokalnych centrów kampanii w poszczególnych rejonach Anglii. Centra te, zwykle zakładane i prowadzone przez poszczególnych realizatorów projektu, zwane były hubami. Powstało ich około 50. Dzięki objęciu mniejszych obszarów terytorialnych, huby miały łatwiejszy dostęp do bezpośredniej współpracy z instytucjami publicznymi, medycznymi oraz okołopsychiatrycznymi.

 

We wrześniu 2020 r. odbył się ostatni coroczny zjazd hubów. Reprezentanci i reprezentantki przedstawiali swoje osiągnięcia i strategie działania. Jeden z warsztatów towarzyszących zjazdowi poświęcony „Zwiększaniu zasobów komunikacyjnych” jest dostępny na stronie kampanii i stanowi przewodnik po konkretnych strategiach oraz wartościach stojących za koncentrowaniem współpracy na relacjach w zapobieganiu stygmatyzacji.

 

Championi

Ogromne wrażenie robią wydarzenia organizowane przez championów obejmujące zarówno wydarzenia kameralne (np. lokalne poranki z kawą), jak stadionową imprezę sportową na kilka tysięcy osób.

 

Kampania dała też przestrzeń championom do ekspresji indywidualnej symboliki i przekuwania trudnych doświadczeń w obiektywnie wzmacniające i wspólnotowe wydarzenia. Championka imieniem Elisse organizowała spotkania osób z czarnymi psami (ang. Black dog Activities), ), czym nawiązywała do nadanego przez Winstona Churchilla określenia depresji  (ang. black dog), o czym pisała na swoim blogu, który także był promowany w ramach Kampanii.

 

Co istotne, to sami championi byli osobami kreującymi te wydarzenia przy współpracy z lokalnymi hubami. Główni realizatorzy Kampanii dostarczali ogólny know-how organizacji wydarzeń antystygmatyzacyjnych. Na stronie internetowej, w bogatym dziale dotyczącym aktywności championów, znaleźć można precyzyjne przewodniki, jak planować, jak pozyskiwać środki finansowe i zasoby ludzkie, o czym pamiętać, jak się zachowywać w trakcie i jak radzić sobie z naturalnymi trudnościami, które mogą się pojawić podczas takich działań.

 

Jeśli choć raz pomyśleliśmy, by zmienić swój kawałek świata, warto zajrzeć na www.time-to-change.org.uk i skorzystać z inspirujących materiałów. Może to jest ten właściwy moment. Nie dajmy się pytać dwa razy.

***

 

Autor: Jakub Tercz – doktor nauk humanistycznych, prezes Fundacji Otwarte Seminaria Filozoficzno-Psychiatryczne, specjalista ds. partnerstw lokalnych w Mokotowskim Centrum Zdrowia Psychicznego przy Instytucie Psychiatrii i Neurologii.