Szybko następujące zmiany społeczne, kryzysy finansowe, międzynarodowe oraz stygmatyzacja osób dotkniętych kryzysem psychicznym wymusiły zmianę nastawienia do zdrowia psychicznego Polaków. Przykładem tych zmian jest powstanie Zespołów Leczenia Środowiskowego w Centrach Zdrowia Psychicznego…
…o czym można przeczytać w pierwszej części artykułu.
Pracownicy ZLŚ wykonują również regularne wizyty w Domach Pomocy Społecznej, w granicach całego powiatu, świadcząc usługi ich podopiecznym. Zespoły Leczenia Środowiskowego zachęcają do uczestnictwa w grupach wsparcia asystentów zdrowienia w CZP lub oddziale dziennym. Dzięki temu, że asystenci mają do dyspozycji flotę pojazdów służbowych, mogą pomóc pacjentom dotrzeć na spotkanie terapeutyczne lub poradę lekarską w poradni zdrowia psychicznego, oddaloną od ich miejsca zamieszkania. Niemniej jednak, osoby w kryzysie, zachęcani są do samodzielności, aktywności i podejmowania własnych decyzji.
Nowe zgłoszenia trafiają do koordynatora zespołów leczenia środowiskowego, który rozdziela środowiska adekwatnie do obszaru lub specyfiki zespołu. Zgłoszenia spływają od lekarzy w oddziale, z poradni zdrowia psychicznego, od pracowników Centrum Usług Społecznych (dawny Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej) lub każdej innej placówki pomocowej w mieście. Przyjmowane jest każde zawiadomienie o potrzebie pomocy, zespół wysyłany jest na wizytę celem oceny stanu funkcjonowania pacjenta.
W ramach prywatnych standardów wprowadzono zasadę kontaktu przynajmniej telefonicznego, 24 godziny od przyjęcia zgłoszenia. Powyższa zasada opiera się na poglądzie ograniczonego zaufania do osób zgłaszających nowe środowiska (z instytucji zewnętrznych) oraz specyfikę pracy psychiatrii, w której często pojawiają się nagłe zaostrzenia chorobowe. W trakcie pierwszego kontaktu zespół przedstawia się, określa skąd dzwoni, jakie posiada kompetencję oraz umawia się na pierwszą wizytę w miejscu zamieszkania pacjenta.
Podczas pierwszej wizyty dokonywana jest ocena stanu pacjenta, identyfikacja potrzeb, istniejącej sieci wsparcia społecznego. Omawiany jest rodzaj wsparcia niesiony przez ZLŚ, wręczane są ulotki informacyjne, wizytówki z telefonami kontaktowymi. Pacjent informowany jest o częstotliwości wizyt oraz dniach tygodnia i porach, w których będą się one odbywać. Na pierwszym spotkaniu podpisywane są dokumenty związane z wyrażeniem zgodny na współpracę z ZLŚ, przetwarzania danych osobowych, upoważnienia osób do informowania o stanie zdrowia. W przypadku objęcia opieką czynną, wraz z pacjentem ustalany jest plan terapii i zdrowienia. U świadczeniobiorców z otępieniem wykonywane są czynności w niezbędnym zakresie.
Zespoły Leczenia Środowiskowego służą pomocą również w sytuacjach kryzysowych: pożary, wypadki masowe itp. W takich sytuacjach lekarz w trybie pilnym z asystą pozostałych pracowników udaje się do miejsca zdarzenia celem udzielenia wsparcia lekarskiego oraz psychologicznego.
Rolą zespołów leczenia środowiskowego jest monitoring stanu zdrowia, zapobieganie hospitalizacji, rozpoznanie objawów zwiastunowych, psychoedukacja, dbanie o sprawy socjalno- bytowe, wykonywanie czynności medycznych, porady lekarskie, porady psychologiczne, aktywizacja społeczna oraz zawodowa itp. Aby dokonywać ewaluacji poczynionych oddziaływań terapeutycznych zespoły odbywają raz w tygodniu spotkanie z lekarzem psychiatrą celem omówienia konkretnych przypadków.
Niezwykle ważnym aspektem funkcjonowania CZP w Koszalinie jest monitorowanie zmian na poziomie legislacyjnym, praca nad Standardem Organizacyjnym Opieki Zdrowotnej w Centrum Zdrowia Psychicznego oraz dostosowywanie się do ich wytycznych.
Szczególny nacisk kładziony jest na szkolenia oraz podnoszenie kwalifikacji pracowników ZLŚ poprzez uczestnictwo w kursach terapeuty środowiskowego (asystenta środowiskowego), kursach psychoterapii itp. Z wyżej wymienionych kursów skorzystało lub korzysta jak dotąd 4 grupy uczestników (około trzydzieści osób). Kursy ukierunkowane są na podnoszenie kompetencji personelu pracującego w warunkach środowiskowej psychiatrycznej opieki zdrowotnej.
Opisane powyżej działania konieczne są z powodu rosnącej potrzeby udzielania pomocy w zakresie opieki psychiatrycznej, konieczności poprawy dobrostanu psychicznego Polaków, destygmatyzacji osób dotkniętych kryzysem. Można powiedzieć, że reforma psychiatrii oraz zaimplementowanie do niej psychiatrii środowiskowej jest pierwszym krokiem ku zmianom na lepsze.
Autor: Wojciech Gliński – psycholog, pracownik Centrum Zdrowia Psychicznego w Koszalinie, koordynator Zespołów Leczenia Środowiskowego MEDiSON
Bibliografia:
- Standard organizacyjny opieki zdrowotnej w Centrum Zdrowia Psychicznego. Biuro ds. pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia, Warszawa 2022
- Kondycja psychiczna mieszkańców Polski, red. Jacek Moskalewicz, Jacek Wciórka, Warszawa 2021
- Zdrowienie dla wszystkich w społeczności lokalnej, Biblioteka s. Pilotażu NPOZP, 2017