Czym jest stygmatyzacja?

Kolejnym dużym problemem na wsiach jest alkohol, niekiedy jedyne remedium na choroby psychiczne. Pacjent zamiast leczyć się – pije. Przynosi mu to chwilową ulgę, czasami prowadzi do tragedii. Statystyki dotyczące choroby afektywnej dwubiegunowej wskazują, że niemal 30% pacjentów wybiera alkohol zamiast leczenia.

Tak zaczęła swoje wystąpienie na konferencji TED Cecilia McGough, amerykańska aktywistka i rzeczniczka osób żyjących z doświadczeniem psychozy, chorująca na schizofrenię, która również jest w spektrum autyzmu.

Spora część pisarzy, która umiejscawiała akcję swoich powieści w szpitalach psychiatrycznych, sama leczyła się w różnych placówkach wsparcia psychicznego, by potem opisać w książce swoje doświadczenia. Stąd wiemy jak w przeszłości obchodzono się z pacjentami w szpitalach psychiatrycznych.

Brak wiedzy o danej chorobie, stereotypowe myślenie o niej, sprawia, że bezmyślnie używamy obraźliwego języka, nie zdając sobie sprawy, jak bardzo ranimy osoby, których to dotyczy. Ile razy bezmyślnie, pod wpływem emocji mówimy: Jesteś wariatką! Nie będę ciebie słuchać!

Elyn Saks, profesor prawa na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, gdy w czasach swojej młodości usłyszała diagnozę „schizofrenii”, pomyślała, że to „wyrok śmierci”. Saks przez wiele lat ukrywała swój stan zdrowia w środowisku zawodowym.

Stygmatyzacja człowieka z zaburzeniami zdrowia psychicznego wyklucza społecznie, pozbawiając możliwości podejmowania ról społecznych w obrębie rodziny, pracy zawodowej i szerszego otoczenia społecznego.

Szczególnie wysokie koszty społeczne niesie za sobą ujawnienie diagnozy schizofrenii. Może to pozbawić wsparcia – bliscy i przyjaciele osoby w kryzysie w pewnym momencie mogą zaprzestać kontaktów daną osobą.

Wyuczona bezradność jest przykładem reakcji chorego i jego rodziny na nieprzyjazne, nieżyczliwe i niedające nadziei otoczenie.  Jest rodzajem pesymistycznego przekonania, że „nic już nie da się zrobić, by poprawić sytuację”.

Część cech przypisywana osobom z doświadczeniem kryzysu zdrowia psychicznego jest związana ze szkodliwym stereotypem, raz jeszcze podkreślmy, powielanym wielokrotnie w mediach i tworach kultury.

Gdy po utracie pracy chory, mimo usilnych prób, pozostaje dalej bezrobotny, jego pozycja społeczna jest zagrożona. Może się to skończyć kryzysem bezdomności.

Etykietki pełnią funkcję kontroli społecznej – osoby wychodzące poza przyjętą w grupie „normę” mogą być karane negatywnymi sankcjami ze strony otoczenia. Jest to zależne od społeczności – w pewnych grupach istnieją określone reguły zachowania lub wyglądu, które są przyjmowane na zasadzie ogólnego konsensusu.

Negatywne przekonania o osobach z doświadczeniem kryzysu psychicznego mogą mieć wpływ na formy interakcji między chorymi a otoczeniem społecznym. Jednym z najbardziej dotkliwych sposobów reagowania jest unikanie kontaktu z osobą z doświadczeniem kryzysu psychicznego.

Skoro etykietka osoby chorej psychicznie nacechowana jest tak negatywnym wyobrażeniem i przekonaniami, nietrudno się domyślić, jak bolesna jest świadomość jej posiadania.

Interakcje społeczne mają szczególne znaczenie dla kreowania struktury ja – obrazu samego siebie i samooceny. Postawa stygmatyzująca jest rodzajem negatywnej interakcji społecznej.

Co zrobić, żeby przeciwdziałać stygmatyzacji? Żeby każdy zastanowił się dwa razy, zanim nazwie kogoś wariatem. Zanim wycofa się ze znajomości, gdy usłyszy, że ktoś żyje z chorobą psychiczną?

O zdrowiu psychicznym nie uczy się, odpowiednio szeroko, w polskich szkołach. Źródłem wiedzy są głównie media oraz własne doświadczenia. Media w bardzo różny sposób komunikują o osobach chorujących, niestety często w kategoriach sensacji.

Schizofrenia jest chorobą, na którą, według badań, cierpi około 1% społeczeństwa. Badania pokazują, iż jest to także jedna z najbardziej stygmatyzujących diagnoz.

Schizofrenia prosta – w tej formie schizofrenii nie występują omamy i urojenia. Dominujące objawy to wycofanie i zobojętnienie.  Osoby chorujące cechuje niska chęć do podtrzymywania relacji społecznych oraz realizacji aktywności zawodowej lub hobby.

Jak pokazuje druga edycja badań stanu zdrowia psychicznego Polaków EZOP II  nadal większość mieszkańców Polski sprzeciwiłoby się pełnieniu ważnych ról społecznych przez osoby, które leczą się psychiatrycznie.

Mimo że świat powoli oswoił się już z tematem depresji, wciąż nie brakuje niesprawiedliwych opinii bagatelizujących problem. Dla osób, które zmagały się z depresją, które wiedzą z jakim to wiąże się cierpieniem, traktowanie tej choroby jak przejściowa fanaberia jest po prostu bolesne.

Stygmatyzacja jako społeczna dezaprobata, negatywny odbiór innego człowieka szczególnie dotkliwa wydaje się być dla osób z niepełnosprawnościami i chorujących psychicznie, ze względu na charakteryzujące te grupy właściwości fizyczne i psychiczne, ich styl życia czy system wartości

Stygmatyzacja – jakże jasne i znane ogółowi dziś słowo, wyrażające podejście do osób, jak nam się zdaje, „innych” od nas. Bolesne i doskonale znane, funkcjonujące na co dzień w życiu wielu osób.

Dyskryminacja ma negatywny wpływ na wiele aspektów życia, w tym również na zachowania związane z aktywnością zawodową osób z problemami zdrowia psychicznego. Osoby dotknięte chorobą psychiczną na ogół są świadome negatywnego stosunku wobec nich i szczególnie mocno doświadczają go podczas poszukiwania pracy.

Definicje stygmatyzacji są różne. Potocznie możemy powiedzieć, iż są to postawy wobec innych ludzi. Uważamy, że ktoś z powodu jakiejś właściwości czy przypadłości jest gorszy, ma duże ograniczenia lub należy mu te ograniczenia stawiać.