Co czuje osoba stygmatyzowana?

Ludzie stygmatyzują bo… sami czują się osobami wszystko wiedzącymi, uważają, że zawsze mają rację i kochają pouczać, w ten sposób kamuflują swoje kompleksy i niepewność siebie.

Stygmatyzacja według mnie to nadawanie łatki, negatywnych, stereotypowych cech ludziom lub grupom osób. Powoduje ona dużo stresu i cierpienia.

Historia psychiatrii to dziedzina, w której wstyd mieszał się z zachwytem. Sięga czasów starożytnych. Osoby chore były traktowane z jednej strony jako ludzie obdarzeni „nadprzyrodzonymi zdolnościami”, a z drugiej jako szaleńcy, których trzymano w lochach, przykuwając łańcuchami do ściany.

Chorzy z zaburzeniami psychicznymi sami tworzą sobie ograniczenia. Wynika to z tego, jak są traktowani przez otoczenie: najbliższych, znajomych, sąsiadów, osoby obce. Zwykle postrzegani są w sposób negatywny, jako nieprzewidywalni, dziwaczni, niebezpieczni.

Jeśli damy przyzwolenie na stygmatyzację, a osoby chorujące będą tkwić w autostygmatyzacji, możemy stracić wielu wartościowych ludzi, którzy, mimo kryzysu psychicznego, wciąż mają wiele do zaoferowania.

Jak reagujemy na słowa: choroba psychiczna? Czy jest to wyłącznie współczucie? A może jest to obawa, niepokój? A może odraza? Większość tych emocji wynika z niewiedzy czym jest kryzys psychiczny.

Żeby pozbyć się wstydu związanego z chorobą, trzeba zaakceptować diagnozę. Pogodzić się z tym, że choroba psychiczna jest po prostu chorobą, którą się leczy jak każdą inną.

Stygmatyzacja według mnie to przyklejanie łatek komuś, ucieczka w coś łatwiejszego, coś znanego, w coś, co nie wymaga od nas przesadnego myślenia, nie wymaga od nas zaangażowania.

Ciało dawało mi sygnały, że dzieje się coś złego. Nie słuchałam własnego organizmu. Ściśnięty żołądek, problemy trawienne, bezsenność, uczucie ciągłego napięcia nie były czymś, co kazałoby mi się zatrzymać i zastanowić. Nie wiedziałem, że tak może objawiać się depresja.

Katarzyna Parzuchowka – trener i specjalista ds. Komunikacji w Środowiskowym Centrum Zdrowia Psychicznego Warszawa-Wola. Edukatorka z doświadczeniem kryzysu psychicznego.

Katarzyna Chotkowska –  psycholog, psychoterapeuta, pracuje jako psycholog w mieszkaniu chronionym Szpitala Wolskiego dla osób chorujących psychicznie. Ma doświadczenie w pracy w środowiskowych systemach wsparcia osób chorujących psychicznie.

Najtrudniejsze było pokonanie przekonania, że jestem dla ludzi postrachem i jeżeli ktoś dowie się o mojej chorobie psychicznej, będzie mnie lekceważył, wyśmiewał, obgadywał i wytykał palcem na ulicy. Piętno choroby jest wciąż odczuwalne…

Mam 50 lat i od 16 lat zmagam się z zaburzeniami psychicznymi. Pierwsza diagnoza została postawiona w Klinice Psychiatrycznej w Poznaniu, gdzie po 4 miesiącach ciężkiej depresji, uznano, że jest to jednak cyklofrenia. W efekcie hospitalizacji straciłam pracę oraz rozpadł się mój związek partnerski.

Badania  postaw Polaków wobec osób z chorobami psychicznymi pokazują, że  70%  respondentów uważa, że osoby te są niebezpieczne, agresywne – 61%, nieprzewidywalne – 85%, powinny być izolowane od społeczeństwa – 31%. Odczucia, które najczęściej wywołują, to: strach, współczucie i bezradność.

Stygmatyzacja ma ogromne znaczenie dla kreowania własnej samooceny i obrazu samego siebie. Postawa stygmatyzująca jest rodzajem negatywnej interakcji społecznej.  Krytyczna samoocena, niskie poczucie własnej wartości zwiększa prawdopodobieństwo odrzucenia przez społeczeństwo.

Kiedy doświadczamy kryzysu psychicznego nasza zdolność radzenia sobie z przeciwnościami i problemami, zdolność podejmowania życiowych decyzji są utrudnione a niekiedy czasowo niemożliwe. Mogą nam towarzyszyć rozmaite uczucia. Przygnębienie, lęk, smutek, bezradność, napięcie czy poczucie zagubienia. Możemy  potrzebować więcej czasu na wykonanie różnych zadań, mieć problemy ze skupieniem uwagi.

Niektórzy, latami żyją w izolacji społecznej, bojąc się cokolwiek powiedzieć, by nie narazić się na ostracyzm społeczny. Często udając, że wszystko jest w porządku – zakładają „maski” mimo że w środku cierpią. Trudno tak żyć, nie narażając się na przykre konsekwencje.

Pierwotnie słowo parias oznaczało osobę pochodzącą z najniższej kasty społecznej    w Indiach lub w ogóle nie należącej do żadnej z kast. Pozbawioną praw, najczęściej prześladowaną. Współcześnie tego terminu używa się w odniesieniu do osób, które z jakiegoś powodu uważane są za gorsze w danej grupie społecznej.

Jestem osobą po kryzysie psychicznym. Byłem stygmatyzowany, czułem się gorszy od innych. Izolowałem się, unikałem ludzi. Obwiniałem siebie o bycie nieudacznikiem. Udało mi się to opanować. Dzięki temu, że nie byłem sam, miałem wokół siebie życzliwych ludzi, którzy nawet jeśli nie rozumieli, co się ze mną dzieje, wspierali mnie i towarzyszyli w zdrowieniu.

Myślenie o sobie jako o kimś gorszym, niezasługującym na prowadzenie satysfakcjonującego życia, odbiera motywację i nadzieję. Dla osób chorujących, które zmagają się z obawami choroby, leczeniem, negatywnymi postawami społecznymi, autostygmatyzacja jest kolejnym problemem do pokonania.